Op deze pagina houden wij u op de hoogte van de laatste ontwikkelingen met betrekking tot ons comité.
JOODSE RAAD VAN BUSSUM REDDE HET LEVEN VAN VIJFHONDERD JODEN.
Lees hier het hele artikel van Annet Betsalel zoals dat op 30 april jl. verscheen in GooiseMerenNieuws.
De Joodse Raad van Bussum.
|
Er is veel gesproken en geschreven over de onlangs uitgezonden dramaserie De Joodse Raad, waarin de duivelse dilemma’s en de onmogelijke keuzes centraal staan die gemaakt moesten worden door David Cohen en zijn medewerkers van het door de Duitse bezetters opgerichte orgaan. Na jarenlang keiharde kritiek op het handelen van met name voorzitter David Cohen, lijkt er nu meer begrip te zijn voor de ondoenlijke taak die de raad destijds had. Maar hoe ging de Joodse gemeente Bussum, waar ook Naarden, Blaricum en Huizen onder vielen, om met de raad in Amsterdam? De tweede brief was van 22 juni 1942 en kwam van het bestuur van de Joodse gemeente Bussum. In de brief wordt bericht aan de leden dat zij ‘tot het vertrek van de trein in het gebouw van de synagoge kunnen verblijven en daar desgewenst de lunch kunnen gebruiken’. Gelukkig werden relatief veel van de uit Bussum en omgeving komende joden voor dit gruwelijke lot gespaard omdat ze gevolg gaven aan het dringende advies om terug te komen naar Bussum om onder te duiken. Een uitgebreid onderduiknetwerk werd in de regio opgezet onder leiding van Sal van Gelder en bestuurder Sam van Perlstein, die op wonderbaarlijke manier van zijn Jodenster was afgekomen en zich nu inzette om zoveel mogelijk joden te redden. Verschillende niet-joodse redders onderhielden de onderduikers, zoals Lenie van Weering uit Naarden.
Het is dankzij de eigenwijze visionaire leiders uit het Gooi, die er dus heel anders instonden dan de Joodse Raadsleiders uit Amsterdam, dat een voor Nederlandse begrippen aanzienlijk deel van de joden in het Gooi de oorlog heeft overleefd. |
Een merkwaardig bericht voor mensen die diezelfde ochtend praktisch alles achter zich hebben moeten laten en met een klein koffertje een zeer onzekere toekomst tegemoet gingen. Dan is een gezellig samen zijn in de synagoge wel het laatst dat je aan je hoofd hebt. Wat is de boodschap achter dit vreemde bericht? Van getuigen heb ik begrepen dat de mensen tijdens dit beladen samenzijn zijn toegesproken door onder meer voorganger Sal van Gelder met het eenduidige bericht: Duik onder! Maar doe dit slim: ga naar Amsterdam, laat je daar netjes registreren en mocht je zelf geen onderduikplek hebben, dan gaan wij kijken of we onderduikplekken kunnen vinden in de regio.Om hierin behulpzaam te zijn en ook via de nieuwe adressen van mensen in Amsterdam contact te blijven houden, opende de Joodse gemeente Bussum in Amsterdam een hulpkantoortje als ‘Joodse Bijraad’ aan de Nieuwe Keizersgracht 578. Daar werden (tot maart 1943) ook bestuursvergaderingen gehouden, en allerlei hand- en spandiensten verricht voor de inmiddels in Amsterdam wonende leden. Nergens zouden de evacuees lang blijven, want met een zekere regelmaat werden de wijken leeg geveegd en de bewoners via station Muiderpoort met speciale treinen richting kamp Westerbork vervoerd, vanwaar ze met een enkele reis werden getransporteerd naar vernietigingskampen in Oost-Europa.
Volgens historici zijn er op deze wijze 500 mensen gered, zodat nauwelijks enige dagen na de bevrijding de synagoge uitpuilde van de mensen en er nog 150 op straat stonden, zodat de dankdienst herhaald moest worden.
====================================
OPENING NATIONAAL HOLOCAUSTMUSEUM
Op zondag 10 maart 2024 is in Amsterdam het Nationaal Holocaustmuseum officieel geopend door Koning Willem-Alexander. Het is het eerste museum in Nederland waarin de Jodenvervolging in heel Nederland centraal staat.
Dit nieuwe museum is gevestigd in de voormalige Hervormde Kweekschool aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam. Vlak naast de plek waar het gebouw van ‘de crèche’ stond, met de Hollandsche Schouwburg ertegenover.
Deze drie gebouwen nemen in de Joodse oorlogsgeschiedenis een belangrijke plaats in. In de schouwburg werden in het totaal 46.000 Joden uit Nederland verzameld voordat ze op transport gingen naar kamp Westerbork of naar Kamp Vught, om vervolgens naar de concentratie- en vernietigingskampen te worden gedeporteerd.
Henriëtte Pimentel, Johan van Hulst en Walter Süskind
Veel van de in de schouwburg aanwezige Joodse kinderen werden opgevangen in ‘de crèche’ er tegenover. De tuin van de school grensde aan die van de crèche.
Via de erfscheiding werden kinderen doorgesluisd naar de kweekschool en vervolgens ondergebracht op onderduikadressen.
Dit plan was bedacht door Henriëtte Pimentel, Johan van Hulst en Walter Süskind, de directeuren van respectievelijk de crèche, de kweekschool en de Hollandsche Schouwburg. Met hulp van studenten, medewerkers en verzetsmensen konden zo’n zeshonderd kinderen uit de crèche gered worden.
Op 23 juli 1943 werd de crèche ontruimd. In die nacht werd Henriëtte samen met zevenendertig collega’s en zeventig kinderen naar Westerbork vervoerd. Slechts een enkeling overleefde de kampen. Henriëtte werd direct na aankomst in Auschwitz op 16 september 1943
vermoord.
Struikelsteen
Onder de vele aanwezigen bevonden zich enkele crèchekinderen die destijds gered waren. O.a. Lies Caransa-de Hond.
NB. De NOS heeft de opening van het Nationaal Holocaustmuseum live uitgezonden op NPO 1. ’s Avonds was op NPO 2 een uitgebreide terugblik te zien.
====================================
STRUIKELSTEENLEGGING HENRIËTTE HENRIQUEZ PIMENTEL (1876 – 1943)
Bussumse periode
De van oorsprong Amsterdamse Henriëtte Pimentel woonde tussen 1917 en 1926 in Bussum. Ze was hier gouvernante, kinderjuffrouw en zette zich in voor de emancipatie van vrouwen. In 1920 richtte zij in Bussum een afdeling op van de ANVO, de Algemeene Nederlandsche VrouwenOrganisatie.
Maar het bekendst werd zij als verzetsvrouw, al is haar rol lang onderbelicht geweest. Daar kwam met name verandering in door de in 2020 verschenen biografie ‘Wacht maar; het veelbewogen leven van Henriëtte Pimentel’ van Esther Shaya en Frank Hemminga.
‘De crèche’
Henriëtte was sinds 1926 directrice van de Joodse crèche aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam. Haar moderne ideeën over kinderopvang kregen daar ruim baan. Moeders brachten hun kroost naar de dagopvang. Daar werden de kinderen gecontroleerd op luizen: als ze er meer dan twintig hadden, moesten ze weer naar huis. De kinderen werden goed gevoed en gingen in bad. Er was ook altijd een arts die toezicht hield. De hele dag werd er gespeeld, geknutseld en gezongen. Voor de arme Joden uit de buurt die hun kinderen naar de crèche brachten, betekende dit heel veel. Zij kregen aan het eind van de dag hun kinderen schoon en weldoorvoed terug; moe, maar voldaan.
(Bijzonder om te vermelden dat Koningin Wilhelmina, de overgrootmoeder van Koning Willem-Alexander, op 22 mei 1930 een bezoek bracht aan ‘de crèche’.)
Oorlogstijd
De oorlog brak uit. Overal in Nederland werden Joden opgepakt en naar de Hollandsche Schouwburg gebracht in afwachting van deportatie. De erbarmelijke omstandigheden in de schouwburg deden directeur Walter Süskind besluiten kinderen tot dertien jaar op te laten vangen in de tegenovergelegen crèche. Het was de bedoeling ze weer met hun ouders te herenigen als die naar Kamp Westerbork en Kamp Vught zouden worden gedeporteerd.
Samen met Walter Süskind en Johan van Hulst, directeur van de naast de crèche gelegen Hervormde Kweekschool, bedacht Henriëtte Pimentel een plan waarmee uiteindelijk zo’n zeshonderd crèchekinderen konden worden gered. Het drietal werd daarbij geholpen door studenten, medewerkers en verzetsmensen. Die haalden de kinderen uit de crèche, sluisden ze onder meer via de school weg en brachten ze naar onderduikadressen.
Henriëtte had verschillende keren de gelegenheid gehad om zelf onder te duiken, maar ze wilde haar medewerkers en kinderen niet in de steek laten. In de nacht van 23 juli 1943 werd de crèche ontruimd. Samen met zevenendertig collega’s en zeventig kinderen werd Henriëtte naar Westerbork vervoerd. Slechts enkele van hun overleefde de kampen. Henriëtte werd direct na aankomst in Auschwitz op 16 september 1943 vermoord.
Eerbetoon
Op 20 april 2022 werd de naamloze Amsterdamse brug 265, vlakbij de plek waar de crèche zich destijds bevond, omgedoopt tot de Henriëtte Pimentelbrug.
En op Internationale Vrouwendag 8 maart 2024, twee dagen voor de officiële opening van het Nationaal Holocaustmuseum, werd in de Plantage Middenlaan bij nummer 31 een struikelsteen gelegd voor Henriëtte Pimentel.
Onder de vele aanwezigen bevonden zich enkele crèchekinderen die destijds gered waren.
NH Nieuws maakte er een mooie reportage over.
https://www.nhnieuws.nl/nieuws/333159/struikelsteen-voor-oorlogsverzetsheld-henriette-pimentel-meer-dan-terecht?fbclid=IwAR0rEl7PXv53mUtCZEyrcsbmFuDZ03t69Xn3meuQgSHQu5iUd2PbG1N548o
====================================
Herdenking 25 januari 2024
Een impressie vindt u HIER.
====================================
RABOBANK GOOI EN VECHT DONEERT
Onder het motto ‘Wie jarig is trakteert’ heeft de Rabobank Gooi en Vechtstreek haar 125e verjaardag in 2023 gevierd met het steunen van maatschappelijke initiatieven in onze regio.
Stichting Holocaust Comité Gooise Meren is, evenals de Stichting Struikelstenen Gooise Meren, één van de gelukkige geworden.Stichting Holocaust Comité Gooise Meren zal de geldelijke bijdrage benutten voor het geven van voorlichting en het organiseren van workshops voor leerlingen uit groep 7 en 8. Hiermee kunnen wij, samen met de Rabobank, bijdragen aan een toekomstbestendige samenleving en grote maatschappelijke uitdagingen. Met als uitgangspunt: Samen bereiken we meer dan alleen.
Onze dank gaat uit naar de Rabobank Gooi en Vechtstreek!
====================================
DOCUMENTAIRE ‘DE LIJSTEN VAN TANTE FIFI’
Onlangs werden lijsten met vele namen van joodse onderduikers teruggevonden. Deze lijsten waren eigendom van verzetsvrouw Lenie van Weering uit Naarden. Tijdens de oorlog was ‘Tante Fifi’ haar schuilnaam. Op de lijsten worden ruim honderd mensen vermeld, die zij persoonlijk de oorlog wist door te slepen. Ook na de oorlog hielp deze uitzonderlijke vrouw joodse inwoners uit Naarden en Bussum om hun leven weer op te pakken.
Het levensverhaal van Tante Fifi stond centraal bij de Holocaust Herdenking Gooise Meren 2023. De eerste twee aflevering van een vijfdelige serie rondom haar leven en betrokkenen zijn hier te bekijken. (De productie is in handen van het Amsterdamse TV kanaal Nefesh.) www.nefesh.nl
Afl. 1: Tante Fifi
Alf. 2: Baby Harry
====================================
Verzetswerk op reis
Bezoeken aan de synagoge
Het jaar 2023 begon opnieuw met een druk voorjaar waarin scholen uit de hele regio de Bussumse synagoge bezochten. Regelmatig barstte de Kromme Englaan uit zijn voegen door het aantal geparkeerde fietsen. We hebben het even teruggeteld: het waren er ruim duizend in amper twee maanden.
Samenwerking met de bibliotheken
In samenwerking met de bibliotheken in de regio Gooi en Vechtstreek hadden ruim dertig schoolklassen zich ingeschreven voor workshops, die gegeven worden door het Holocaust Comité Gooise Meren. Op deze manier wil het Comité scholieren van groep 7 en 8 van het basisonderwijs meer kennis bij brengen over de Tweede Wereldoorlog, en dan met name over de Jodenvervolging.
Ook gingen we gewapend met oude typemachines, een zwart-wit afdrukkende camera, met kopieën van bonkaarten en persoonsbewijzen op pad naar kleine schooltjes in Kortenhoef, Ankeveen en Muiderberg of geweldige culturele centra annex bibliotheken als het Huis van Eemnes (aanrader!).
Het (enigszins) leren indenken in de rauwste vorm van discriminatie begint met nadenken en discussiëren over een situatie die herkenbaar is: het kind dat gepest wordt. Wat doe jij? Pest je mee, ga je de confrontatie aan met de pestkoppen, kijk je de andere kant op of ga je naar de juf? Ben jij misschien wel een pestkop of word jijzelf gepest?
Succesvolle workshops
De workshops begonnen met het overdragen van relevante historische informatie, waarbij opviel dat er een enorm verschil is in kennis tussen de ene school en de andere en zelfs tussen de ene klas en de andere op dezelfde school. Vervolgens sloegen de kinderen aan het typen van verzetskranten, het schrijven en inspreken van een uitzending van Radio Oranje, en het maken van valse bonkaarten en persoonsbewijzen (‘Mag dat dan, juf?’ –‘Nee, maar soms moet het’). De resultaten waren geweldig, de reacties van de leerkrachten en de bibliotheekmedewerkers heel positief.
We stuurden een bericht gestuurd aan Eddo Verdoner, de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB,) over het succes van de workshops en het concept erachter. Naar aanleiding daarvan woonde hij een workshop bij in de bibliotheek van Naarden, hij was onder de indruk.
Na afloop van elke workshop kreeg ieder kind een exemplaar mee van het boek De Wereld van Max, over het Bussumse onderduikjongetje Max Veffer.
De inschrijving voor de workshops van volgend jaar is al begonnen…
(Tekst Annet Betsalel, foto’s Stichting Holocaust Comité Gooise Meren)
====================================
STRUIKELSTENEN LEGGINGEN GOOISE MEREN
Op woensdagochtend 11 oktober a.s. en woensdagochtend 18 oktober zal door de Stichting Struikelstenen Gooise Meren de tweede en derde reeks struikelstenen worden gelegd in Naarden en Bussum. Bij elk adres worden de namen genoemd en de verhalen verteld van de personen voor wie een steentje wordt geplaatst. De Stichting Struikelstenen Gooise Meren nodigt een ieder van harte uit hierbij aanwezig te zijn.
Voor meer informatie over deze twee dagen verwijzen wij u naar de website van genoemde Stichting. https://www.struikelstenengooisemeren.nl/)
(NB. Stichting Holocaust Comité Gooise Meren is niet actief betrokken bij dit initiatief maar ondersteunt dit uiteraard van harte.)
Bij het leggen van de stenen worden de namen genoemd en de verhalen verteld van de personen voor wie wij een steen plaatsen. Vanzelfsprekend worden nabestaanden en bewoners ook uitgenodigd.
Mocht u contact met ons willen opnemen, dan kan dat via info@struikelstenengooisemeren.nl.
Jacobus Verhoeflaan 26
1412 EP Naarden
IBAN: NL51 ABNA 0108 9427 67 BIC: ABNA NL2A
KvK-nummer 85008001
ANBI geregistreerd met RSIN: 863466400
====================================
Verschijning jeugdboek
Annet Betsalel uit Bussum heeft het eerste exemplaar van het jeugdboek ‘De Wereld van Max’ vorige week – na afloop van de indrukwekkende Holocaustherdenking die niet alleen in Nederland maar via Zoom ook families in onder meer Canada en Australië bereikte – aan burgemeester Han ter Heegde overhandigd.
Het boek gaat over het indrukwekkende onderduikverhaal van de familie Veffer uit Bussum. Een uitgave van het Holocaust Comité Gooise Meren i.s.m. stichting Nefesh. Het boek is online te bestellen.
====================================
Nationaal Holocaust Namenmonument
Zondag 19 september 2021 is het Nationaal Holocaust Namenmonument aan de Weesperstraat in Amsterdam officieel onthuld. Dit monument herdenkt alle vermoorde Nederlandse Joden, Roma en Sinti die geen graf hebben. Het bestaat uit 102.000 bakstenen, met daarin de namen gegraveerd van al deze Holocaustslachtoffers.
In 2018 verzocht de, in april van dat jaar opgerichte, Stichting Holocaust Gooise Meren onze gemeente een aantal van die namen te willen adopteren. Ter nagedachtenis aan de meer dan 600 omgekomen Joodse inwoners van Bussum, Naarden, Muiden en Muiderberg. De Gemeente Gooise Meren besloot een bedrag van € 7.500 te doneren.
De nationale herdenkingsplek in Amsterdam ligt aan het begin van de Weesperstraat, aan de rand van wat ooit – voor de Tweede Wereldoorlog – de drukke Amsterdamse Jodenbuurt was.
Het plan voor dit Namenmonument dateert al van vijftien jaar geleden. De realisatie ervan liep aanzienlijke vertraging op doordat buurtbewoners zich verzetten tegen onder andere de grootte en vorm. In 2019 werd een begin gemaakt met de bouw, naar ontwerp van de Pools-Amerikaanse architect Daniel Libeskind, zelf kind van Holocaust-overlevenden.
In september 2021 kon de onthulling eindelijk plaatsvinden.
====================================
Annet Betsalel is Bussumer van het Jaar
‘Buitengewoon. Gebeurt er toch nog iets goed in 2020’
Ons bestuur is bijzonder trots op haar bestuurslid Annet Betsalel.
Deze onderscheiding heeft zij dik verdiend.
Onderstaand het verslag uit het BussumsNieuws van de prijsuitreiking.
====================================
Gedenkroute Gooise Meren
Op het Stationsplein in Bussum was woensdag 13 augustus 2020 de opening van de Gedenkroute Gooise Meren. Ondanks de hitte was een 25-tal genodigden aanwezig die werden toegesproken door Richard Mouw (voorzitter van het Holocaust Comité Gooise Meren), Annet Betsalel (initiatiefneemster van de route) en burgemeester Han ter Heegde. Kern van hun boodschap was dat de lessen uit het verleden moeten bijdragen aan het besef hoe belangrijk vrede en vrijheid zijn, ook voor jonge generaties. Een mooie zinsnede was: ‘Ik ben van na de oorlog en hoop dat te blijven’. Zie voor alle informatie:
====================================
Expositie “Kinderen zoals jullie” en workshops
In februari 2020 hebben de expositie en de workshops plaats gevonden op locaties in Muiden, Muiderberg en in de synagoge van Bussum. Groep 7 en 8 van acht scholen (bijna 300 leerlingen) namen er aan deel.
====================================
Vredeswandeling uiting van grote verbondenheid
Zondag 22 september 2019 vond de vijfde Vredeswandeling in Gooise Meren plaats.
Ruim honderd mensen van verschillende culturen en levensbeschouwing liepen mee.
Bij de start vanaf basisschool De Tweemaster in Naarden werden de deelnemers ontvangen met muziek, verzorgd door Jeugdorkest Next Generation.
De opening door wethouder Hendriks werd opgeluisterd door kinderen, die vol overgave een symbolische muur omgooiden.
Eindpunt van de prachtige natuurwandeling was het plein voor de As-Salaam moskee in Naarden.
Dat plein werd zondag informeel omgedoopt tot het Vredesplein.
De wandelaars werden zeer gastvrij onthaald met muntthee, limonade en heerlijke koekjes, en met live muziek en dans! Jiddisch, Koptisch en Syrisch. Ook was de moskee open voor iedereen.
De imposante Vredespaal werd dit jaar door een Unifil-veteraan uitgereikt aan het Holocaustcomité Gooise Meren voor hun indrukwekkende jongerenproject ‘Kinderen zoals jullie’, over de lotgevallen van joodse kinderen uit Gooise Meren tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Als het aan dit comité ligt, komt deze Vredespaal, die voorzien is van teksten in vier talen, op het plein bij het Gemeentehuis te staan. Zondag werd aan het begrip ‘vrede’ inhoud gegeven. Gewoon, dicht bij huis.
De man naast de Unifil-veteraan is Harry Mock, voormalig voorzitter van het Holocaust Comité Gooise Meren.
Foto’s Margreet de Broekert en Annet Betsalel
====================================
De eerste door het comité georganiseerde herdenking vond plaats op 23 januari 2019 in de raadzaal van het gemeentehuis. Na een welkom door burgemeester Han ter Heegde en een toelichting door de voorzitter van het comité Harry Mock, was het de beurt aan gastspreker Salo Muller. Deze vertelde het indrukwekkende verhaal van zijn onderduikperiode en het verlies van zijn ouders. Tevens werd een korte film vertoond, gemaakt door Annet Betsalel, met het schokkende relaas over in de oorlog verdwenen kinderen uit Naarden en Bussum.
Een foto- en video impressie vindt u onder herdenking
====================================